Monohibrit Çaprazlama Nedir?
Monohibrit çaprazlama, genetikte kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemde, bir özelliğe sahip iki saf bitki (homozigot) çaprazlanır ve elde edilen F1 nesli ardından kendi kendine tozlaşır. Bu sayede, F2 nesli oluşur ve bu nesildeki bireylerin genotip ve fenotipleri incelenir.
Mendel’in Deneyi
Örnek olarak, Mendel çiçek renkleri üzerine yaptığı monohibrit çaprazlama deneyinde, saf beyaz ve saf mor çiçekli bitkileri çaprazlamıştır. F1 neslinde ise tüm bitkiler mor çiçeklere sahip olmuştur. F1 bitkileri kendileştiklerinde ise F2 nesli ortaya çıkmıştır. F2 neslinde ise 705 mor çiçekli, 224 beyaz çiçekli birey oluşmuştur. Bu sonuçlar, yaklaşık olarak 3 mor:1 beyaz oranına denk gelmektedir. Mendel, diğer 6 özellik için de benzer sonuçlar elde etmiştir.
Alellerin Dağılımı
Bir bireyin oluşturabileceği gamet sayısı 2n formülü ile hesaplanırken, monohibrit bireylerde hibrit özellik sayısı 1 olduğundan oluşturabilecekleri gamet çeşidi sayısı da iki olur. F2 neslinde ise oluşan gametlerin yarısı B, yarısı ise b aleli taşır. Bu sayede, BB homozigot mor renkli çiçekli bitki oluşma olasılığı 1/4 olurken, bb genotipli homozigot birey oluşma olasılığı da 1/4 olur. Heterozigot bireylerin ise Bb genotipli olma olasılığı 1/2’dir.
Genotip ve Fenotip Ayrışımı
Monohibrit çaprazlamada, genotiplerin dağılım oranı 1:2:1 olur. Yani olası genotipler BB, Bb ve bb’dir. Fenotiplerde ise, hem BB hem de Bb genotipli bireyler mor çiçek rengine sahip olacağından fenotipik ayrışım oranı 3:1 şeklinde olacaktır.
Mendel’in İlkeleri
Mendel’in yaptığı çalışmalar sonucunda ortaya çıkan bazı ilkelere göre, bir karakter belirlemek için her bir alel çiftinin birbirinden farklı olduğu ya da aynı olduğu bilinmelidir. Alellerden biri dominant, diğeri ise resesiftir. Her bir alel çiftinden oluşan gametler, her bir alelden eşit olasılıkla bir tanesini taşır. Alel gen çiftleri bağımsız olarak gametlere dağılır ve birden fazla karakterin kalıtımında alel gen çiftleri birbirinden bağımsız olarak gametlere dağılır.
Sonuç
Monohibrit çaprazlama, genetikte önemli bir yöntemdir. Bu yöntem sayesinde, bir özelliğin nasıl kalıtıldığı ve hangi oranlarda görüldüğü incelenebilir. Mendel’in yaptığı çalışmalar sonucunda ortaya çıkan ilkelere göre, bir karakter belirlemek için alellerin dağılımı ve birbirinden bağımsız olarak gametlere dağılımı göz önünde bulundurulmalıdır.