MENDEL’in başarısının arkasındaki en büyük etken, olasılık ilkelerini doğru bir şekilde kullanmasıdır. Olasılık ölçüsü 0 ile 1 arasında değişir; olması kesin bir olayın olasılığı 1 iken, olması kesinlikle mümkün olmayan bir olayın olasılığı sıfırdır. Tesadüfe bağlı bir olayın bir kez denendiğinde elde edilen sonuç, sonraki denemelerin sonucunu etkilemez. Örneğin, birinci çocuğu kız olan bir annenin ikinci çocuğunun kız olma ihtimali yine 1/2’dir, çünkü bağımsız olayların sonuçları da bağımsızdır.
Genetikte kullanılan bir diğer olasılık ilkesi de toplama kuralıdır, bu kurala göre, iki ya da daha fazla yolla gerçekleştirilebilen iki olayın aynı anda gerçekleşme olasılığı, bu yolların bağımsız şekilde gerçekleşme olasılıklarının toplamına eşittir. Yani, aynı anda havaya atılan iki madeni paradan birinin yazı, diğerinin tura gelme olasılığı; Birinci paranın yazı, diğerinin tura gelme olasılığına (1/4) ve birinci paranın tura, diğerinin yazı gelme olasılığına (1/4) toplamına eşittir.
Özetle, olasılık ilkelerinin doğru kullanımı, başarılı sonuçlar elde etmek için son derece önemlidir. MENDEL’in çalışmaları, doğru olasılık hesaplamaları sayesinde başarılı olmuştur. Bu ilkeler, genetik araştırmaların yanı sıra birçok farklı alanda da kullanılmaktadır.