Omurgalıların Kardiyovasküler Sistemi
Omurgalılar, kapalı dolaşım sistemine sahip olan kardiyovasküler sistemi kullanırlar. Bu sistem, kalp, damarlar ve görevleri şunlardır:
– Kalp, damarlardan gelen kanı bir veya iki kulakçık (atrium) aracılığıyla alır ve kanı damarlara bir veya iki karıncık (ventrikül) ile pompalar.
– Atardamarlar (arter), kanı kalpten uzaklaştırarak tüm vücuda taşırlar. Organların içinde ince atardamarlara, yani arteriollere dallanırlar.
– Kılcal damarlar (kapiller), atardamarları toplardamarlara bağlayan damarlardır. Kan ile doku sıvısı arasında madde ve gaz alışverişinin gerçekleştiği kısımlardır.
– Toplardamarlar (ven), kanı kalbe getiren damarlardır. Kılcal damarlar venül denen küçük toplardamarlara açılır.
Solungaç solunumu yapanlarla akciğer solunumu yapan hayvanların kardiyovasküler sistemleri arasında önemli farklar vardır. Solungaç solunumu yapanlarda tek dolaşım olurken, akciğer solunumu yapanlarda büyük ve küçük olmak üzere iki dolaşım sistemi vardır.
Balıkların Dolaşım Sistemi
Balıklarda sadece bir kez pompalanan kan, solungaç ve diğer organlara ulaştırılır. Bu sebeple kan, her dolaşımda iki kılcal damar yumağından geçer. Organlardaki kılcallardan geçerken basınç iyice düşmüş olduğu için, kanın akış hızı çok yavaştır. Kirlenen kan toplardamar ile kulakçığa getirilir. Bu nedenle balıklarda kan, karışık dolaşım yapar.
İki Yaşamlı ve Sürüngenlerin Dolaşım Sistemi
İki yaşamlı ve sürüngenlerde üç bölmeli kalp bulunur. İki kulakçık ve karıncık içerirler. Karıncık, kanı akciğer ve diğer organlara pompalar. Böylece çift dolaşım sağlanmış olur. Bu hayvanlarda kan, solunum organlarına ve vücuda ayrı ayrı pompalanır. Bu, kan basıncını ve akış hızını artırır ve organlara daha fazla miktarda kan ulaşmasını sağlar.
Kuş ve Memelilerin Dolaşım Sistemi
Kuş ve memeliler sıcakkanlıdır ve vücut sıcaklıkları çevre sıcaklığına bağlı değildir. Bu hayvanların enerji ihtiyaçları, soğukkanlı hayvanların enerji ihtiyaçlarının 10 katıdır. Çift dolaşım ve güçlü kas yapısına sahip bir kalp, bu enerji ihtiyacını karşılar.
Kuş ve memelilerde kalbin sol bölümü, oksijence zengin kanı alıp pompalar. Sağ bölümü ise sadece oksijence fakir kanı alıp pompalar.
Sonuç olarak, omurgalı hayvanların kardiyovasküler sistemleri, vücut ısısına bağlı olarak farklılık gösterir. Her hayvan türünde, kalp ve damarlar gibi unsurların yapıları, kanın dolaşım şekli ve hızı, dolaşım sisteminin farklılıklarını yaratır.